Muvazaa Nedir?
Muvazaa, tarafların üçüncü kişileri aldatmak, asıl durumu onlardan gizlemek maksadıyla gerçek iradelerini yansıtmayan bir işlem yapmaları fakat görünürdeki bu işlemin kendi aralarında geçerli olmayacağı noktasında uzlaşmalarıdır.
Muris Muris Muvazaası Nedir?
Muris muvazaası (halk arasında bilinen adıyla mal kaçırma) bir kimsenin mirasçısını / mirasçılarını miras hakkından mahrum bırakmak, mallarının mirasçılarına intikalini önlemek amacıyla yaptığı karşılıksız kazandırmaları tapuda satış ya da ölünceye kadar bakma sözleşmesi şeklinde göstermesidir. Bu işlemin temel amacı saklı pay mirasçılarının gelecekte dava açarak miras paylarını almalarının önüne geçmektir. Başka bir deyişle, mirasbırakan kişi, aslında bağışlamak istediği mallarını satış karşılığında devretmiş gibi göstererek mirasçılarına ölümünden sonra terekesinden malvarlığı kalmasını önlemek istemektedir.
Muris Muvazaasının Unsurları Nelerdir?
01.04.1974 Tarihli 1/2 Sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı (YİBK)
Hukukumuza muris muvazaası kavramını kazandıran 01.04.1974 tarihli 1/2 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararında , bir işlemin, muris muvazaası olarak nitelendirilebilmesi için “Bir kimsenin; mirasçısını miras hakkından yoksun etmek amacıyla, gerçekte (bağışlamak istediği tapu sicillinde kayıtlı taşınmaz malı hakkında tapu sicil memuru önünde iradesini Satış doğrultusunda açıklamış olduğunun gerçekleşmiş bulunması halinde, saklı pay sahibi olsun ya da olsun miras hakkı çiğnenen tüm mirasçılarının, görünürdeki satış sözleşmesinin Borçlar Kanununun 18. maddesine dayanarak muvazaalı olduğunu ve gizli bağış sözleşmesinin de şekil koşulundan yoksun bulunduğunu ileri sürerek dava açabileceklerine ve bu dava hakkının geçerli sözleşmeler için söz konusu olan Medeni Kanununun 507. ve 603. maddelerinin sağladığı haklara etkili olmayacağına, Yargıtay İçtihatları Birleştirme (Büyük Genel Kurulunun 1/4/1974 günlü ikinci toplantısında oyçokluğuyla karar verildi.” belirli şartların varlığını zorunlu tutmuştur. Buna göre;
1- Görünürdeki İşlem (Göstermelik İşlem):
Muris muvazaasında görünürdeki işlem, miras bırakanın mirasçılarını aldatmak ve mal kaçırma kastıyla yine mirasçılarından biri yahut bir başka üçüncü kişi ile yaptığı ve tarafların asıl iradelerine uygun olmayan yine bu doğrultuda hüküm ve sonuç doğurmasını istemedikleri işlemdir.
2- Gizli İşlem:
Muris muvazaasında gizli işlem mirasbırakan ile karşı tarafın görünürdeki sözleşmenin (işlemin) ardına saklanarak kendi aralarında yaptıkları ve gerçek iradelerini birbirlerine açıkladıkları, hüküm ve sonuç doğurmasını istedikleri sözleşmedir. Burada görünürdeki sözleşmenin aksine tarafların irade ve beyanları arasında uygunluk söz konudur.
3- Muvazaa Anlaşması:
Muvazaalı işlemin diğer tarafı ve miras bırakan arasında görünürdeki işlemin yalnızca mirasçıları kandırmak ve mirastan mal kaçırmak kastıyla yapıldığı aslında işlemin hüküm ve sonuç doğurmayacağı konusunda anlaşmalarıdır. Muvazaa anlaşması yazılı ya da sözlü olarak yapılabilir. Bu anlaşma, görünürdeki sözleşmeden önce veya aynı anda yapılabilir.
4- Mirasçıları Aldatma Amacı:
Muvazaadan söz edilebilmesinin bir diğer unsuru ise mirabırakanın mirasçılarından mal kaçırma amacı taşımasıdır. Muris muvazaasının tarafındaki kişiler, görünürde farklı bir durum oluşturarak üçüncü kişileri yanıltma kastı içerisindedirler. Muvazaa kapsamında sözleşme yapıldığı esnada, miras bırakanın mal kaçırmak istediği mirasçı yahut mirasçılarının bulunması aldatma kastının gerçekleşmesi için yeterlidir.
Mirasbırakanın Gerçek İradesinin Tespiti
Yargıtay tarafından mirasbırakanın gerçek iradesinin ne olduğunun tayin edilmesi için esas alınması gereken bazı olgular sıralanmıştır:
- Ülke ve yörenin gelenek ve görenekleri
- Toplumsal eğilimleri
- Olayların olağan akışı
- Mirasbırakanın sözleşmeyi yapmakta haklı ve makul bir nedeninin bulunup bulunmadığı
- Davalı tarafın alım gücünün bulunup bulunmadığı
- Satış bedeli ile sözleşme tarihindeki gerçek değer arasındaki fark
- Taraflar ile mirasbırakan arasındaki beşeri ilişki
Trafik Siciline Kayıtlı Araçlar Bakımından Muvazaalı İşlem
Öncelikle belirtmek gerekir ki taşınır malların devrine ilişkin sözleşmeler kural olarak herhangi bir şekle tabi değildir. Bu kapsamda; taşınır mallar mirasçılardan mal kaçırmak amacıyla muvazaalı olarak devredilmiş olsa dahi, gizli işlem olan “taşınır malın bağışlama sözleşmesi” herhangi bir şekle tabi olmadığından geçerli sayılacaktır. Bu hususta taşınır malların muvazaalı devri muris muvazaası kapsamında değerlendirilmez. Ancak, taşınır devirlerindeki bu genel kuralın istisnası gizli işlemin bir şekle tabi olmasıdır. Bundan hareketle, trafik siciline kayıtlı araç ve traktörler taşınır mal olarak nitelendirilmekle birlikte sicile kayıtlı olmaları halinde söz konusu araçların devrinin noter huzurunda resmi şekil şartı ile yapılması gerekir. Yani bu durumda, mirasbırakan mirasçılarından / alacaklılarından mal kaçırma kastı ile sicile kayıtlı aracını, satış olarak gösterip bağışlamış olması halinde, diğer şartlar da mevcut ise, işlemin muvazaa iddiasıyla iptali istenebilir.